Wat maakt nou een verzetsheld? Die vraag stelde historicus en schrijver Rutger Bregman zich voor zijn nieuwe boek 'Wat maakt een verzetsheld?'. Het verhaal draait om jodenredder Arnold Douwes uit Nieuwlande. Volgens Bregman is Douwes een van de grootste verzetsstrijders van Nederland.
Bregman kreeg deze fascinatie via zijn vorige boek 'De meeste mensen deugen'. Dat roept de vervolgvraag op waarom er in de Tweede Wereldoorlog zo weinig mensen waren die de moed hadden om hun nek uit te steken? "Ik ging daar naar onderzoeken en toen kwam ik uit op het plaatsje Nieuwlande, waar bijna iedereen onderduikers had", zegt Bregman in het Radio Drenthe programma Cassata. Dat fascineerde Bregman enorm "Wat zat daar in het water? Er ging een verzetsvirus rond". Douwes volgde de wat bekendere verzetsstrijder Johannes Post op.
'Douwes was een onmogelijke man'
"Het was nogal een onmogelijke man, Douwes", legt Bregman uit. Maar Douwes deed dus wel wat de meeste mensen niet konden. "Ik snap eerlijk gezegd niet, waarom dit niet een superbekend verhaal is. Alleen een dorpje in Frankrijk en Nieuwlande deden dit. Voor de rest zijn er geen plekken op de wereld waar dit zo ging."
Douwes hield een dagboek bij, daar kon Bregman een groot deel voor zijn verhaal van reconstrueren. Het dagboek van Douwes is het enige dagboek uit de oorlog dat door een jodenredder is geschreven.
Een passage uit het dagboek:
"Ik word gewekt door mijn hospes, die beweer dat het tijd is. Het was vijf uur. Ons werk op de boomkwekerij begon om zes uur. Van werken kwam die dag niets. De lucht was gevuld met vliegtuigen. De radio hielp ons al gauw uit onze onzekerheid: oorlog! De Moffen! Dat, wat we hadden kunnen zien aankomen waarin we toch niet wilden geloven, was een feit geworden: we waren in oorlog."
Douwes maakte heel erg gebruik van het geweten van mensen. "Zo waren er bijvoorbeeld christenen waar hij op inspeelde. Je bent toch van naastenliefde". Zo werden er gewoon niet een, maar twee joden ergens in een huis gestopt, weet Bregman.
Wat maakt nou een verzetsheld?
Maar daarmee is de vraag Wat maakt nou een verzetsheld? nog niet beantwoord. Bregman legt uit: "Verzetshelden zijn niet van die liberale types, wel mensen met een overtuiging". Ook uit de opvoeding valt wat te halen. "Mensen die opgevoed zijn om zelf te oordelen, mensen met een eigen moreel kompas".
Historicus Rutger Bregman bezocht het museum in Nieuwlande (foto: Museum De Duikelaar)
Vorige week bezocht Bregman het verzetsmuseum in Nieuwlande. "Dit museum zou zoveel meer bekender moeten zijn". Rutger heeft naast een bezoek aan het onderduikersmuseum ook de omgeving bezocht, waaronder het Yad Vashem monument en het onderduikershol in het dorp.
Voor geïnteresseerden in het indrukwekkende verhaal van Nieuwlande en omgeving in oorlogstijd is er van 3 t/m 14 mei een (gezins)wandeling of fietspuzzeltocht. Het boek van Bregman ligt vanaf 25 april in de boekhandel.
Lees ook: Een inkijkje in het 'verborgen huis' in Nieuwlande
Lees ook: Dagboek Jodenredder Arnold Douwes na 73 jaar 'eindelijk' uitgegeven
Lees ook: Verzetsman Max Léons redde honderden Joden
