Vanaf 5 december, de geboortedag van David Krammer, is de voorkamer van de synagoge in Coevorden open voor publiek. De voorkamer is een eerbetoon aan David en Mietje Krammer.
Dewi Hölscher, Melissa Jansen en Phaedra Winter, havoleerlingen van de Nieuwe Veste in Coevorden, hebben voor hun profielwerkstuk de kamer ingericht. "We hebben eerst onderzoek gedaan naar hoe David en Mietje hier hebben geleefd", vertelt Dewi.
43 jaar
"We wisten daar niks vanaf. En we hebben ons ook verdiept in het geloof en de Joodse gebruiken", vult Melissa aan. David en Mietje Krammer hebben ruim 43 jaar in de woning bij de synagoge gewoond, samen met elf kinderen. In 1942 zijn ze vermoord in Auschwitz. Ook zeven kinderen, dertien kleinkinderen en twee achterkleinkinderen hebben de oorlog niet overleefd.
"Hij is godsdienstleraar geweest in de school hiernaast en heeft eigenlijk alle taken van een rabbi gedaan", legt Phaedra uit. Een rabbi oftewel een rabbijn is een joodse geleerde. Letterlijk betekent dat leraar. Iedereen kon bij David Krammer terecht voor wijze raad, zowel niet-Joden als Joden. "Ze stonden al voor iedereen klaar en waren erg geliefd."
De havoleerlingen hebben na het onderzoek een ontwerp gemaakt van de kamer. De spullen komen uit verschillende hoeken. "Het is heel erg mooi geworden. Ik ben heel trots op ze", lacht Dirkje Mulder van de synagoge. "Het servies komt van een Joodse familie uit Delft. De foto's uit allerlei kranten." De meubels komen uit de buurt.
Joodse gebruiken
Met de ingerichte voorkamer wil de synagoge niet alleen stilstaan bij David en Mietje Krammer, ook bij de hedendaagse Joodse gebruiken. "Zoals de Sjabbat-tafel. Daar hebben veel mensen geen flauw idee van." Op de tafel staat onder meer een mand brood, een karafje wijn en zout. "Zoals dat gevlochten brood. Dat zijn twaalf knobbels. Die staan voor de twaalf stammen van Israël. Dat is een stukje wat we graag willen overdragen aan bezoekers", zegt Mulder.
Tekst gaat verder onder de foto
De synagoge wil de Joodse gebruiken laten zien (foto: RTV Drenthe/Janet Oortwijn)
Afgelopen zondag kwamen nazaten (twee achterkleindochters, een achterkleinzoon en een achterachterkleindochter) van David en Mietje Krammer naar de voorkamer. "Dat was echt heel bijzonder. We hadden niet verwacht dat het zo goed ontvangen zou worden", zegt Dewi.
"Het mooiste compliment was misschien wel van achterkleinzoon David", lacht Phaedra. "Hij zei: het is misschien wel koud in de kamer, maar het gevoel van binnen is heel warm."
